Woningbouw in gevaar door vol stroomnet

DOETINCHEM – De aanleg van nieuwe woonwijken loopt gevaar omdat de huizen niet op elektriciteit kunnen worden aangesloten. Het stroomnet in Gelderland is namelijk vol. Ook andere bouwplannen lopen om die reden vertraging op.

De problemen met het elektriciteitsnet zijn de afgelopen jaren toegenomen, meldt Liander, de netbeheerder die in Gelderland actief is. Er was altijd al veel vraag naar elektriciteit, maar die vraag blijft groeien. De hoofdoorzaken: woningen moeten van het gas af, we gaan steeds meer elektrisch rijden en bedrijven verduurzamen in hoog tempo. Daarnaast komen er steeds meer zonnepanelen en windmolens, waarvan de opgewekte energie ook het net op moet. Maar dat kan niet altijd, doordat in Gelderland de maximale capaciteit voor teruglevering is bereikt. Dat houdt in dat er geen ruimte is om grootschalige nieuwe zonnevelden of windparken op het elektriciteitsnet aan te sluiten.

Tijd nodig om het net aan te passen
,,We voeren nu constant gesprekken met de gemeenten over bouwplannen’’, zegt Wesley van Aalten, manager Achterhoek van Liander. ,,Het duurt vaak een paar jaar voordat een nieuwe wijk daadwerkelijk gebouwd wordt, daardoor krijgen wij tijd om het net aan te passen. Maar dan is het wel belangrijk dat we precies weten wat er gaat gebeuren.’’

De problemen op het stroomnet zijn zo groot, dat nieuwe bedrijven nu al niet meer altijd een aansluiting kunnen krijgen. Bedrijven die nieuw willen bouwen of uit willen breiden, krijgen vaker ‘nee’ te horen op de vraag om een aansluiting. Zo kunnen bedrijven en tuinders in de gemeente West Betuwe sinds 2019 niet meer uitbreiden. Ook kunnen er geen nieuwe bedrijven starten. Netbeheerder Liander vraagt sommige Gelderse bedrijven die veel elektriciteit gebruiken zelfs om op bepaalde momenten minder stroom af te nemen. Daar krijgen zij geld voor.

Capaciteit uitbreiden
Liander zegt er hard aan te werken om de capaciteit uit te breiden. Alleen al in de Achterhoek wordt de komende tien jaar 160 miljoen euro geïnvesteerd. Maar voor het werk gedaan kan worden, is er al veel tijd verloren, onder meer door de aanvraag van vergunningen én het grote tekort aan technici waar Liander mee te maken heeft.

Particulieren kunnen nog wel zonnepanelen op hun daken leggen, maar de kans bestaat dat die op zonnige dagen worden uitgeschakeld omdat er dan te veel stroom aan het net wordt geleverd. Het Nederlandse elektriciteitsnet is ooit aangelegd om elektriciteit te transporteren naar woningen en bedrijven, de lamp te laten branden en de koelkast aan te sluiten. Maar ondertussen is de vraag naar elektriciteit zo groot dat de stroom bijna niet meer door de dunne kabels past. De komende jaren neemt die vraag alleen maar toe. En dan zijn er ook nog eens de zonnepanelen en windmolens bij gekomen, die juist elektriciteit de andere kant op sturen.
Vergelijk het met een smal lokaal weggetje waar eerst alleen eenrichtingsverkeer op mocht rijden. Er kwam slechts af en toe een auto voorbij. Nu staat er van twee kanten verkeer te dringen om dat weggetje op te mogen rijden. En dat betekent file. Alleen dat weggetje verbreden is geen oplossing, want op de provinciale wegen en op de snelwegen staat het verkeer inmiddels ook al stil.

Aan netbeheerder Liander de taak om ervoor te zorgen dat het elektriciteitsnetwerk in onder meer Gelderland, Flevoland en Noord-Holland die drukte ook daadwerkelijk aan kan. Dat gebeurt onder meer door het bouwen van nieuwe onderstations en het aanleggen van kilometers elektriciteitskabels. Vorig jaar investeerde Liander bijna 900 miljoen euro in het vernieuwen van het elektriciteitsnet.
Aanpakken van het net kost veel tijd. En in de tussentijd blijft de vraag naar elektriciteit toenemen. ,,Bedrijven vragen het viervoudige aan elektriciteit, vergeleken met eerder”, zegt Wesley van Aalten van Liander. ,,Daar zijn we niet op ingericht. En het gaat zo snel dat we worden ingehaald door de praktijk.”
Liander werkt volgens het principe van wie het eerst komt die het eerst maalt. Wil een bedrijf een nieuwe productielijn bouwen, dan moet het achteraan in de rij aansluiten voor een stroomaansluiting. Hetzelfde geldt voor de bouw van een woning of een nieuwe school. ,,Het is een nummertje trekken, net zoals bij de slager”, zegt Van Aalten. ,,Voor ons is een casino even belangrijk als een ziekenhuis.”

Keuzes maken, wie krijgt voorrang?
Wil een gemeente er zeker van zijn dat een nieuwe woonwijk ook daadwerkelijk op het elektriciteitsnet kan worden aangesloten, of een nieuw industrieterrein, dan is overleg belangrijk. ,,De overheid moet een keuze maken. Wat is het belangrijkste? Dan kunnen we daar rekening mee houden. Als wij de totale vermogensbehoefte in kaart brengen, kunnen we pas echt goed gaan plannen.” En dat betekent ook nadenken hoe er zo slim mogelijk met die elektriciteitsvoorziening wordt omgegaan. ,,Als je ervoor kan zorgen dat opwek en verbruik dicht bij elkaar liggen dan belast je maar een klein stukje van het netwerk”, zegt Van Aalten.

Ook moet er volgens hem goed nagedacht worden over de plaatsing van zonneparken en windmolens. ,,Het is het allerbeste als dat samengaat. Want op de dagen dat de zon schijnt, waait het meestal niet en vice versa. Het is dus veel efficiënter om daar een kabel voor aan te leggen dan wanneer die parken ver uit elkaar liggen.”